Gespiegeld of omgekeerd inzamelen heeft als basisgedachte dat de waardevolle grondstoffen aan huis worden opgehaald, en het restafval door de inwoners wordt weggebracht. In feite is het ‘omgekeerd’ van hoe de inzameling van afval in Nederland van oudsher is opgezet: restafval wordt veelal aan huis ingezameld en voor waardevolle stromen als glas, papier en kunststoffen is vaak een brengvoorziening.
Bij veel gemeenten in Nederland is omgekeerd inzamelen de trend. Ook in de regio van Circulus-Berkel is die weg ingeslagen. Het tempo verschilt echter per gemeente.
In veel gemeenten zijn voorzieningen voor het gespiegeld inzamelen al voor een groot deel aanwezig. Dat geldt bijvoorbeeld voor de ondergrondse brengvoorzieningen bij hoogbouw en in binnensteden. Verschillende gemeenten hebben de inzamelfrequentie van restafval verlaagd. In grondstoffenplannen wordt vooruitgekeken naar gespiegeld inzamelen. Samen met gemeenten gaat Circulus-Berkel verder met het verkennen van de mogelijkheden op lokaal niveau.
Vanaf februari 2016 is de BEST-tas in zeven van de acht Circulus-Berkel gemeenten geïntroduceerd. Met deze stevige inzameltas van gerecycled plastic kunnen oude boeken, elektrische apparaten, speelgoed en textiel in huis tijdelijk worden opgeslagen. Op de inzameldag wordt de tas aan de straat gezet en opgehaald. Per post ontvangt het huishouden een nieuwe tas.
De BEST-tas is een nieuwe vorm van inzamelen van extra grondstoffen uit het restafval waarmee aanvullende werkgelegenheid wordt gecreëerd. De materialen en apparaten uit de tas worden gesorteerd door kringlooporganisaties in de regio die ze vervolgens in hun eigen winkels verkopen. De onverkoopbare producten worden doorgeleid naar gespecialiseerde verwerkers voor hergebruik of recycling. E-goed bijvoorbeeld naar het Weee-sorteercentrum in Apeldoorn.
Het nieuwe inzamelconcept heeft succes, maar bij de opstartfase in het eerste jaar zijn duidelijk verbeterpunten aan het licht gekomen, die in 2017 worden aangepakt. Succesvol is het grondstoffenbehoud. In 2016 werd bijna 386 duizend kilo extra grondstoffen uit het restafval gehouden, vooral textiel en e-goed. De BEST-tas verdringt bovendien niet andere vormen van inzameling. De hoeveelheid textiel en e-goed in verzamelcontainers bleef minimaal op het niveau van 2015.
Het gebruik van de BEST-tas kan verbeterd worden. Tot en met oktober 2016 had 16 procent van de huishoudens een BEST-tas aan de straat gezet. De verschillen per gemeente in deelnemende huishoudens zijn erg groot. Dat heeft enerzijds te maken met de aanloopproblemen die er waren met de distributie van tassen die inmiddels is gewijzigd. Daarnaast zal er in 2017 extra worden gecommuniceerd. Ook zijn maatregelen genomen om de kwaliteit van de inhoud te behouden, de sortering te verbeteren en de inzamelkosten te beperken.
Als de maatregelen met de BEST-tas aanslaan, dan zal gekeken worden naar verdere optimalisatie. In deze tweede fase zouden bijvoorbeeld bewerkingsactiviteiten, zoals de sortering van textiel, die nu buiten de regio plaatsvindt, naar de regio toe gehaald kunnen worden voor extra (sociale) werkgelegenheid en optimalisering van het grondstoffenbehoud.
Sinds 2015 hebben alle gemeenten in de regio van Circulus-Berkel een aparte inzamelstructuur voor plastic verpakkingen, blik en drankpakken (PMD). In 2016 zagen we de hoeveelheid ingezameld PMD sterk toenemen ten opzichte van het jaar daarvoor; een succes in de strijd tegen restafval.
In 2017 zullen we aandacht besteden aan de kwaliteit van PMD met een campagne. Doel daarvan is de hoeveelheid niet-verpakkingen in het PMD terugdringen. De voorbereidingen voor deze campagne zijn gestart in het najaar van 2016.
Ook in 2016 zijn in onze regio diverse grootschalige evenementen georganiseerd. Een bijzonder evenement was de Giro d’Italia in Apeldoorn. Na de ploegenpresentatie met 198 wielrenners ging op 6 mei de tijdrit van start. In het centrum van Apeldoorn, langs de route en bij het rennerskwartier zijn door onze medewerkers in totaal honderden containers en ongeveer zeventig afvaleilanden uitgezet. Afvalscheiding werd gepromoot door containers te plaatsen voor de inname van PMD en restafval. De inzet van alle beschikbare veegwagens zorgde tijdens en na afloop van de Giro voor een schoon Apeldoorn.
Voor 2017 kijken we al weer vooruit naar Serious Request dat naar Apeldoorn komt. Met collega’s uit Breda waar dit festijn in 2016 plaatsvond, hebben we gekeken hoe de reiniging daar is opgepakt. Bij grootschalige evenementen moet steeds meer rekening gehouden worden met veiligheidsmaatregelen in het kader van terrorismebestrijding.
Scheiden daar waar het restafval ontstaat, blijft een belangrijk punt van aandacht. We zien dat het bewustzijn hierover steeds meer toeneemt, met name bij de organisatoren van grote en middelgrote evenementen.
In 2017 willen we verder onderzoek doen naar gedragsverandering van bezoekers tijdens een evenement. Hoe kun je de aandacht voor afvalscheiding bij bezoekers vasthouden gedurende het evenement? Welke prikkels of maatregelen zijn daarvoor nodig?
Op de dag van de duurzaamheid, 9 oktober 2015, startte Circulus-Berkel de campagne 100-100-100. De campagne daagde honderd huishoudens uit om honderd dagen 100 procent afval vrij te leven. Circulus-Berkel nam het stokje over van collega-bedrijf Rova dat het programma als eerste heeft uitgevoerd. Er was grote belangstelling voor vanuit de hele regio.
Op 17 januari 2016 was de laatste dag en op 12 februari werden de resultaten gepresenteerd. Daaruit bleek dat – omgerekend naar een jaargemiddelde – een vermindering van restafval mogelijk was tot ruim 20 kilo per persoon per jaar. Dat is 83 procent minder restafval vergeleken met het gemiddelde in onze regio (124 kilo). Een groot deel van de deelnemers heeft zeer enthousiast geprobeerd volledig afvalvrij te leven, maar heeft zich ook gerealiseerd dat dit doel echt halen erg moeilijk is. Het belangrijkste is echter dat ieder huishouden in staat is om de hoeveelheid restafval enorm te reduceren, door slimmer in te kopen, zorgvuldiger met materialen om te gaan en beter afval te scheiden.
Een andere belangrijke conclusie is dat bij de deelnemers veel behoefte is aan informatie over welke materialen bij welke grondstofstroom moeten worden gescheiden. Ook op het gebied van inkopen leven nog veel vragen over hoe dit zo afvalvrij mogelijk gedaan kan worden. Op 12 februari werd het project overgedragen aan het collega-bedrijf Twente Milieu. Daarna verspreidde het project zich als een olievlek over Nederland. Al meer dan honderd gemeenten deden eraan mee.
De uitkomsten van het programma, vastgelegd in de rapportage 100-100-100, worden onder meer ingezet voor de verbetering van de communicatie over PMD. Daarvoor is in het najaar een plan ontwikkeld, dat in 2017 worden uitgewerkt tot een campagne.
Ook in de zomer van 2016 ontving Circulus-Berkel op haar Recyclepleinen jong snoeisel van de Taxus baccata. Het snoeisel bevat baccatine, een waardevolle stof die wordt gebruikt voor de productie van medicijnen tegen kanker. In totaal werd 53 m3 taxussnoeisel ingeleverd. Een opbrengst die goed is voor evenzoveel chemotherapieën. Voor deze opbrengst schenkt Stichting Vergroot de Hoop namens Circulus-Berkel 1.590 euro aan de Stichting ‘kLEEF, een inloophuis voor patiënten en mensen met naasten die aan kanker lijden.
Het concept van CleanWise slaat goed aan. Het idee is dat grondstoffen scheiden op school net zo gewoon moet zijn als thuis. Scholen krijgen dezelfde inzamelmiddelen voor gescheiden inzameling als thuis en daarnaast ook een educatief programma dat in samenwerking met educatieve partners is ontwikkeld. Een website levert alle informatie over CleanWise, voor zowel de ouders als de kinderen. In 2016 werd het concept voor het eerst geïntroduceerd op een middelbare school. In 2017 zullen meer middelbare scholen aansluiten. Ook verenigingen kunnen in een aantal gemeenten meedraaien in het project. Binnen CleanWise wordt naast aandacht voor afval scheiden ook steeds vaker aandacht besteed aan de bestrijding van zwerfafval. Daarnaast wordt met CleanWise in een aantal gemeenten aangesloten bij het programma ‘Schoon Belonen’.
Zes gemeenten in de regio doen mee met de landelijke pilot voor het gescheiden inzamelen van blikjes en flesjes: ‘Schoon Belonen’. De pilot heeft tot doel zwerfafval te bestrijden, retourstromen te bevorderen via beloning en de maatschappelijke betrokkenheid te vergroten. Bronckhorst, Doesburg, Deventer, Lochem en Zutphen sluiten de pilot aan op het programma van CleanWise. In Apeldoorn zamelden zeventig verenigingen 400.000 flesjes en blikjes in waarvoor ze een beloning van 5 cent per stuk kregen. Circulus-Berkel regelde de afvoer van de blikjes en flesjes.
In 2016 startten in Deventer de voorbereidingen voor de proef met de Schillenboer 2.0. Hierbij wordt een aangenomen raadsmotie uit 2015 ten uitvoer gebracht. Vanaf maart 2017 gaan we inwoners uit drie wijken van Deventer vragen hun groente- en fruitafval gescheiden te houden. In twee wijken met hoogbouw gaan we dit keukenafval wekelijks ophalen. Inwoners krijgen een inzamelmiddel voor op het aanrecht en biologisch-afbreekbare zakjes. In de derde wijk met laagbouw wordt het keukenafval via de reguliere gft-container ingezameld, maar richt het project zich voornamelijk op communicatie en participatie. Een team van de Deventer Schoon Familie gaat deur aan deur bewoners voorzien van de introductiepakketten met bakjes, zakjes en emmers. Circulus-Berkel wil keukenafval uiteindelijk beter verwaarden en onderzoekt daarvoor de mogelijkheden.